Açıklama
Doğada kendiliğinden yetişebilen ve orman meyveleri arasında en çok bilinenlerden olan böğürtlen bitkisi, lezzetli meyveleriyle yüzyıllardır sevilen yabani bitkilerden biri olmuştur. Meyvelerinin içerdiği vitaminlerin yanı sıra, yaprakları da birçok şifalı etkisi nedeniyle tıbbi bitki olarak kullanılmaktadır.
Böğürtlen Nedir?
Gülgiller familyasına ait bir bitki türü olan böğürtlen (Rubus), dikenli çalılıklar şeklinde yetişen yabani bir bitkidir. Mayıs ayında çiçeklenen dalları Ağustos ayına kadar çiçeklenmeye ve meyve vermeye devam eder. Meyveleri genellikle Haziran sonundan Eylül ayına kadar hasat edilebilmektedir. Çeşitli yöntemlerle çoğaltılabilen böğürtlen çalıları, yayılıcı özellikleri nedeniyle kolayca büyüyebilen türde çalılardır. Meyveleri vitamin bakımından zengindir. Aynı zamanda yeşil yaprakları da içerdiği tanen, organik asitler ve şekerler bakımından zengin olduğundan dolayı şifalı etkileri için kullanılmaktadır.
Böğürtlen Çeşitleri Nelerdir?
Genellikle Latince ismiyle Rubus olarak anılan böğürtlenin birçok çeşidi mevcuttur ve ahududu, frambuaz olarak bilinen meyveli bitkiler de bu gruba dahildir. Türkiye’de en çok yetişen böğürtlen türü, Rubus caesius olarak adlandırılmış olan türüdür.
Türkiye’de yetişen türlerden biri olan Rubus idaeus ise ismini bugün Kaz Dağı olarak bilinen İda Dağı’ndan almıştır. Antik Romalı tarihçi Plinius, Edremit’in kuzeyindeki İda Dağı’nın böğürtlen ve ahududunun anavatanı olduğunu belirtmiştir. Rubus türünün ursinus, laciniatus, argutus, armeniacus, plicatus, ulmifolius, allegheniensis olarak adlandırılmış olan türleri de Kuzey Amerika başta olmak üzere dünyanın pek çok yerinde yetişmektedir.
Böğürtlen çayı tarifleri
Böğürtlen çayını daha lezzetli hale getirmek için çeşitli karışımlar deneyebilirsiniz:
Tarçınlı böğürtlen çayı: Bir tutam böğürtlen yaprağını, kırıp ikiye ayırdığınız bir parça tarçın kabuğu ile birlikte demleyebilirsiniz. Kan şekerini dengeleyici etkisi ve kendine has aroması ile tarçınla beraber demlediğiniz böğürtlen çayı hem daha lezzetli hem de daha şifalı bir hale gelecektir.
Hibisküslü böğürtlen çayı: Hibisküs, yoğun renk veren ve ekşimsi tadıyla kendini belli eden türde bir şifalı bitkidir. Yine bir tatlı kaşığı böğürtlen yaprağını iki veya üç parça hibisküs yaprağı ile birlikte demlediğinizde, böğürtlen meyvesinin tadını da çağrıştıran ekşi ve lezzetli bir çay hazırlayabilirsiniz. Tarçın gibi hibisküs de, kan şekerini dengeleyici özellikleri nedeniyle tercih edilen bitkilerden biridir.
Böğürtlenli soğuk çay: Demleyip süzdüğünüz yeşil çay, siyah çay veya adaçayını soğuttuktan sonra içine aynı ölçüde ezilmiş taze böğürtlen meyvesi suyu ilave edip lezzetli ve şifalı bir soğuk çay hazırlayabilirsiniz.
Böğürtlenin diğer kullanım alanları
Böğürtlen yaprakları çay yapımında kullanılabildiği gibi, şifalı özellikleri nedeniyle farklı şekillerde de kullanılabilmektedir. Özellikle dekoksiyon yöntemiyle hazırlanan böğürtlen çayı idrar söktürücü ve kan şekeri dengeleyici olarak etkilidir. Yine aynı yöntemle hazırlanan çay soğutulduktan sonra bademcik iltihabına karşı gargara yapılarak da kullanılabilmektedir. Bu yöntemle çay hazırlamak için bir tatlı kaşığı kurutulmuş ya da üç tatlı kaşığı taze böğürtlen yaprağı cam, seramik ya da emaye bir kapta yeterli miktarda soğuk su ile karıştırıldıktan sonra kapağı kapalı şekilde 10-15 dakika kadar kaynatılır.
Kurutumuş böğürtlen yaprakları ufalanarak yaraların üzerine iyileştirici olarak serpilebilir.
Böğürtlen meyveleri taze veya dondurulmuş olarak tatlı, smoothie, meyve suyu veya meyve salatası yapımında kullanılabilirler. Aynı zamanda taze toplanmış böğürtlen meyvelerinden yapılan reçel ve şuruplar da birçok yörede geleneksel olarak yapılıp tüketilmektedir.
Böğürtlen çayının yan etkileri nelerdir?
- Böğürtlen yapraklarının içeriğindeki tanenler, hassas mide şikayeti olan kişilerde bulantı ve kusma gibi yan etkilere neden olabilir.
- Karaciğer üzerinde olumsuz etkiler yaratabilen gallotannin ve ellagitannin içeriği nedeniyle karaciğer rahatsızlığı bulunan kişilerin böğürtlen çayı tüketmeden önce doktorlarına danışmaları gerekmektedir.
- İshale karşı etkili olduğu için kullanılan böğürtlen çayı, fazla tüketildiğinde sindirim sistemi üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir. O nedenle gün içerisinde 1-2 fincandan fazla böğürtlen çayı tüketmemeye dikkat edilmelidir.
